Ի՞նչ է խտրականությունը
Խտրականություն տերմինն առաջացել է լատինական «discrimire» բառից, որը նշանակում է «առանձնացնել, տարբերել, տարբերակել»։
Խտրականություն է համարվում որոշակի խմբերի մարդկանց իրավունքների սահմանափակումը կամ ընդհանրապես իրավունքներից զրկումը՝ ըստ նրանց ազգային, ռասայական պատկանելության, սեռի կամ այլ հատկանիշների։
Խտրականության տեսակներն են՝
-
Ուղղակի խտրականություն — Այն ընդգրկում է որոշում, գործողություն կամ անգործություն, որն ուղղված է կոնկրետ անձի/անձանց դեմ, որոնց արդյունքում անձը/անձինք հայտնվում են ոչ բարենպաստ իրավիճակում այլ անձի/անձանց կողմից։
-
Անուղղակի խտրականություն — Այն ներառում է օրենքը, քաղաքականությունը, պայմանը, գործողությունը, անգործությունը, պրակտիկան, որոնց օգտագործման դեպքում անձը/անձինք զրկվում են որոշակի իրավունքներից։
-
Խտրականության հրահրում — Խտրականության հրահրումը կամ դրդումն անձի կամ անձանց խմբի նկատմամբ խտրականության կամ նախապատվության դրսևորման հրահանգ է, ցուցում կամ կոչ։
-
Հետապնդում — «Հետապնդումը» անձի նկատմամբ ցանկացած անցանկալի վերաբերմունք է, որի արդյունքում նրա շուրջ ստեղծվում է կամ որի նպատակն է նրա շուրջ ստեղծել ոչ բարյացակամ, մերժողական, թշնամական, նվաստացուցիչ, վիրավորական միջավայր, որի արդյունքում նվաստացվում է անձի արժանապատվությունը պաշտպանված հատկանիշերից որևէ մեկով։
-
Սեռական ոտնձգություն — Սեռական ոտնձգությունը ուղղված Է լինում կոնկրետ անձի դեմ՝ գենդերային հատկանիշով պաշտպանված հատկանիշի հիման վրա։ Սեռական ոտնձգությունը կարող է դրսևորվել խոսքով, ֆիզիկական եղանակով կամ գրավոր, որն ուղղված է կամ որի արդյունքում անձը կարող է վիրավորվել, նվաստացված զգալ, ստորացվել կամ վախենալ։
-
Սեգրեգացիա — Սեգրեգացիան ցանկացած գործողություն է կամ անգործություն, որով ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձինք առանձնացվում, տարբերակվում ու արդյունքում մեկուսացվում են այլ անձանցից։
Խտրականության այլ տեսակներ․
- Լեզվական
- Կրոնական
- Տարիքային
- Ընտանեկան կամ ամուսնական կարգավիճակով պայմանավորված
- Քաղաքական հայացքներով պայմանավորված
- Գենդերային
- Առողջական կարգավիճակով պայմանավորված
- Սեռական կողմնորոշմամբ պայմանավորված
- Մարդկանց արտաքինով
- Կենսակերպով
- Սոցիալական ծագմամբ
- Գենետիկական
Մեր հասարակությունում խտրականության դրսևորումների օրինակներից են`
- զանգվածային լրատվության միջոցներում կրոնական կազմակերպությունների վերաբերյալ ատելության և բռնության կոչերը,
- ազգային փոքրամասնությունների հանդեպ խտրականությունը գործատուների և հասարակության կողմից,
- աշխատանքի ընդունման չափանիշներում տարիքային ահնարկի սահմանափակումները,
- հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար տեղաշարժման անհրաժեշտ հնարավորությունների բացակայությունը,
- օտարազգի ուսանողների կրկնակի ուսման վարձ վճարելը,
- բժշկի կողմից ՄԻԱՎ-ով ապրող անձի հարազատին ուսումնական հաստատությունից հեռացնելը,
- ծեծված նույնասեռական անձին բժշկական օգնության տրամադրման մերժումը,
- բազմաթիվ ընտանիքներում ամուսնու կողմից ծեծի և բռնության ենթարկված կնոջ հանդեպ իրավապահ համակարգի կողմից,
- սոցիալական կարգավիճակով պայմանավորված երեխայի հանդեպ վերաբերմունքը՝ կրթական հաստատություններում։
Գործողությունը խտրական չէ, եթե այն չի սահմանափակում այլ անձանց իրավունքներն ու ազատությունները և չի ստեղծում արգելքներ դրանց իրականացման համար։ Ինչպես նաև, տրամադրում է որոշակի հատկանիշներով անձին և/կամ մի խումբ անձանց արտոնություններ` ժամանակավոր կառուցողական գործողությունների շրջանակում, ինչպիսին են` պետության կողմից հատուկ պաշտպանություն առանձին խմբի անձանց նկատմամբ, եթե նրանք ունեն այդպիսի պաշտպանության կարիք։